تنبور ٬ اخبار موسیقی ٬ اخبار موسیقی ایران ، واوموزیک

خیز جمعی برای ثبت تنبور به نام ایران

3 دی 1398 11:09 ق.ظ ایران

مصادره میراث فرهنگی ایران زمین توسط برخی کشورهای همسایه در سال‌های اخیر بحث‌های فراوانی را به وجود آورده است و برخی کشورها توانسته‌اند برای ثبت برخی سنت‌ها و شاخص های فرهنگی ایرانی وارد رقابت شوند و حتی بعضی از آنها را به نام خود ثبت کنند.

به گزارش اخبار موسیقی واوموزیک ثبت جهانی تنبور از جمله جدیدترین رقابت‌هایی است که در این زمینه ایجاد شده و دو کشور ایران و ترکیه درآن مدعی‌ هستند. از آنجا که اقدام‌های رسمی و قانونی در ثبت جهانی باید از سوی دولت‌ها انجام ‌گیرد، تعلل در این زمینه از سوی مسوولان موجب شده گاه فرصت‌های مهم جهانی را برای ثبت آثار خود از دست بدهیم که از آن جمله می‌توان به ثبت جهانی ساز تار اشاره کرد که جمهوری آذربایجان آن را به نام خود به ثبت رسانده است. هنر اجرای آذربایجانی تار (ساخت و نواختن آذربایجانی تار) بدون نام بردن از هنرمندان ایرانی و ایران توسط جمهوری آذربایجان در یونسکو به ثبت رسید؛ موضوعی که در داخل کشور واکنش‌های زیادی را در پی داشته است.

داریوش پیرنیاکان، سخنگوی خانه موسیقی ایران نسبت به چنین رویدادی اعتراض کرد و مقصر اصلی را نماینده یونسکو در ایران خواند و درباره عدم اعتراض ایران به ثبت این ساز به نام کشور آذربایجان در نشست پاریس اعتراض کرد. همین اتفاق درباره ساز کمانچه نیز به شکل دیگری تکرار شد؛ با این فرق که این‌بار یونسکو این ساز را برای ایران و آذربایجان به‌صورت مشترک به ثبت رساند. البته یکی از دلایل قبول چنین ثبت مشترکی این است که هر کشور در سال فقط حق دارد یک اثر یا میراث را در سازمان یونسکو به ثبت برساند و چون تعداد میراث ایران خیلی زیاد است گاه برای ثبت آنها به سال‌های متمادی نیاز است.

از این رو در سال‌های اخیر گاه ایران پیگیر مواردی است که میراث مشترکند. البته خطر تصاحب میراث فرهنگی به همین موارد محدود نمی‌شود و تاکنون سایه ادعای فراوانی از کشورهای مختلف از ارمنستان گرفته تا کشورهای عربی بر میراث فرهنگی چون بادگیرها، قهوه‌خانه و حتی آیین شب یلدا سنگینی می‌کند و در برخی مواقع نیز موجب از دست رفتن فرصت‌ها شده است.

به‌عنوان مثال جمهوری آذربایجان ورزش چوگان را به نام خود به ثبت رساند و به‌‌رغم تلاش ایران، جمهوری آذربایجان با مشترک بودن این ورزش مخالفت کرد. به دلیل اهمیت حفظ چنین میراثی، امروزه هنرمندان ثبت آنها را فقط بر عهده دولت‌ها نمی‌دانند و در تلاشند با شناساندن هنر و ارزش‌های فرهنگی قدم موثری برای تصمیم یونسکو بردارند؛ نمونه چنین تلاشی را می‌توان در اقدام جمعی نوازندگان تنبور دید.

به تازگی گروهی متشکل از ۶۰۰ نفر از تنبورنوازان کرمانشاه تصمیم دارند با هدف ثبت و شناساندن تنبور سه اثر فاخر مقامی را با صدای شهرام ناظری در محوطه تاریخی و جهانی بیستون اجرا کنند. به گزارش خبرگزاری مهر، فرزاد شهسواری، رئیس انجمن موسیقی استان کرمانشاه دراین باره گفت: «انجمن موسیقی کرمانشاه به پیشنهاد استاد شهرام ناظری و همکاری هنرمندان فعال تنبورنواز و سرپرستان گروه‌های تنبورنوازی استان، اقدام به تشکیل گروهی با حدود ۶۰۰ نوازنده تنبور کرده است. قرار است با هدف ثبت و شناساندن تنبور که خاستگاه آن پهنه جغرافیای کرمانشاه است سه اثر فاخر مقامی را با صدای استاد شهرام ناظری در محوطه تاریخی و جهانی بیستون اجرا و آن را در قالب ویدئو منتشر کنیم. این پروژه که به‌دلیل فراهم نبودن مسائل مالی و زیرساختی با تاخیر اجرا می‌شود، اکنون در مراحل نهایی تمرین است. پیش‌بینی برای اجرای آن نیز در صورت مساعدبودن شرایط جوی اسفند سال جاری و در غیر این‌صورت اردیبهشت سال آینده است.»

شهسواری درباره حمایت مالی از این برنامه گفت: «رایزنی‌های انجمن موسیقی کرمانشاه برای تامین منابع مالی در جریان است و اگر بخش دولتی از عهده تامین آن برنیاید، برنامه‌هایی برای جذب اسپانسر در بخش خصوصی در دست است. به هر حال این گروه مراحل پایانی تمرین را پشت‌سر می‌گذارند؛ اما بحث اصلی هزینه سنگین گروه است؛ برای هر وعده یک آب معدنی و یک ناهار جزئی حداقل دو میلیون تومان هزینه می‌شود. تا الان از جایی کمکی نشده و تمام هزینه‌ها شخصی انجام ‌شده است.»رئیس انجمن موسیقی استان کرمانشاه افزود: «ترکیه به‌دنبال ثبت جهانی ساز تنبور به نام کشورش است؛ به همین خاطر برنامه این گروه ۶۰۰ نفره سند خوبی برای منع ترکیه برای ثبت این ساز در یونسکو خواهد بود.»

ماه گذشته نیز پروانه حیدری، معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه از تلاش برای تکمیل پرونده ثبت دالاهو به‌عنوان شهر ملی تنبور و رفع موانع ثبت آن خبر داده بود که به نظر می‌رسد در صورت موفقیت تاثیر بسزایی در تصمیم یونسکو برای پذیرفتن این ساز به نام ایران داشته باشد.

امین بانی هوای دوری